Αρχαίοι Γόμφοι

Βρίσκονται ανάμεσα στο σημερινό Μουζάκι και τους σύγχρονους Γόμφους (Ραψίστα).

Επί Φιλίππου Β’ η πόλη είχε ονομαστεί Φίλιπποι ή Φιλιππόπολις, όμως μετά το 330 π.Χ. εμφανίζεται ξανά με το όνομα Γόμφοι.

Η πόλη ήταν ιδρυμένη σε αμφιθεατρικό χώρο που δημιουργούν χαμηλοί λόφοι, στα όρια των Νομών Καρδίτσας και Τρικάλων και λόγω της θέσης τους, έλεγχαν τις δυο διαβάσεις που οδηγούσαν από την πεδιάδα προς την αρχαία Αμβρακία (Άρτα) και την Αθαμανία.

Οι ανασκαφικές έρευνες μέσα στην αρχαία πόλη αποκάλυψαν τμήμα του πολεοδομικού ιστού της πόλης, όπως τμήματα μεγάλων δημόσιων κτιρίων, διαστάσεων 13,50Χ8,50 μ. το πρώτο και 12,50Χ12,50 μ. το δεύτερο, που πιθανόν ανήκε στην Αγορά της πόλης, καθώς και λείψανα κτιρίου με βαθμιδωτή κρηπίδα και τμήμα δρόμου.

Οι αρχιτεκτονικές αυτές κατασκευές χρονολογούνται στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους.

Σε χώρο του ενός κτιρίου βρέθηκε ρωμαϊκή μαρμάρινη λάρνακα «νεοαττικού» τύπου, η οποία στην κύρια πλευρά φέρει ανάγλυφη παράσταση «αρπαγής Κόρης» από τον Πλούτωνα, ενώ στην άλλη υπάρχει αετός, από τα φτερά του οποίου εκφύονται φυτικοί πλοχμοί που στις γωνιές καταλήγουν σε κεφαλές βοών.

Στους αρχαίους Γόμφους λατρευόταν ο Δίας «Ακραίος» με τον προσδιορισμό «Παλάμνιος».

Σε εκκλησία κοντά στο Μουζάκι εντοπίστηκε ένας απλός ορθογώνιος βωμός του Διός Παλαμνίου.

Τον βωμό είχε εντοπίσει στις αρχές του 20ού αι. ο Άγγλος περιηγητής Leake, ο οποίος παρατήρησε ότι στην εκκλησία υπήρχαν πολλά αρχιτεκτονικά μέλη, τα οποία θεώρησε ότι προέρχονταν από κάποιο ναό του θεού.

Σύμφωνα με τον Τίτο Λίβιο επάνω στον δρόμο που οδηγούσε από τους Γόμφους στην Αργιθέα υπήρχε ιερό του Διός Ακραίου.

Ο ναός του «Διός Ακραίου» τοποθετείται, από ορισμένους μελετητές, κοντά στο χωριό Βατσουνιά, ενώ σε μικρό θραύσμα που βρέθηκε στο διπλανό οικισμό Τριγώνα αναφέρεται λατρεία του Δία.

Η λατρεία του Διός στους Γόμφους υποδηλώνεται και στα νομίσματα της πόλης.

Στον εμπροσθότυπο αργυρής δραχμής (περίπου 340 π.Χ.) εικονίζεται κεφαλή της Ήρας ή Nύμφης και στον οπισθότυπο απεικονίζεται ο Ζευς Ακραίος ή Παλάμνιος καθισμένος σε βράχο.

Με το δεξί χέρι κρατάει το σκήπτρο και με το αριστερό ακουμπά στο βράχο.

Στο βάθος διακρίνεται ο κεραυνός.

Σε άλλη απόδοση νομισμάτων ο βράχος αντικαταστάθηκε από τον θρόνο και το σκήπτρο από τον κεραυνό, σε χάλκινη και αργυρή κοπή των αρχών του 3ου αι. π.Χ.

Η λατρεία του θεού Διόνυσου, με την προσωνυμία Κάρπιος, πιστοποιείται σε επιγραφή που βρέθηκε στο χωριό Γόμφοι (Ραψίστα).

Οι ειδικοί τοποθετούν το ιερό του Διόνυσου Κάρπιου στη θέση Αγία Τριάδα, ανάμεσα στα χωριά Γόμφοι (Ραψίστα) και Λυγαριά, στη θέση Σταυρός, όπου διαπίστωσε την ύπαρξη σπονδύλων και άλλων αρχιτεκτονικών μέλών.

Σε αναθηματική στήλη που παραδίδεται ότι βρέθηκε στην περιοχή των αρχαίων Γόμφων και σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας απεικονίζεται ο θεός Απόλλωνας ως κιθαρωδός.

Η μελέτη των ανασκαφικών δεδομένων αναμένεται να συνδέσει τα αρχαιολογικά κατάλοιπα με τις ιστορικές και επιγραφικές μαρτυρίες.

Ειδική αναφορά γίνεται ακόμη στην Αρχαία Τρίκκη και το λεγόμενο Ασκληπιείο της Τρίκκης.