ΙΕΡΟ ΔΗΜΗΤΡΑΣ

(ΝΑΞΟΣ)

Ο Ναός της ΔΗΜΗΤΡΑΣ βρίσκεται στη Γύρουλα Σαγκρίου στο νησί Νάξος, στις Κυκλάδες, περίπου 1,5 χλμ νότια από το Άνω Σάνγκρι.

Ένας από τους πρώτους ιωνικούς ναούς εξολοκλήρου χτισμένος από λευκό μάρμαρο της Νάξου

σε σχήμα τετράγωνο του τύπου του τελεστηρίου δηλαδή υπόστηλης αίθουσας για συγκεντρώσεις μυστηριακών τελετών (Καβείρια-ελευσίνια) με κολώνες τόσο στην πρόσοψη όσο και στον εσωτερικό του χώρο ενώ από το αρχαίο υλικό του σώζεται μέχρι σήμερα ποσοστό περισσότερο του 50%.

Πρόκειται για ένα από τα λιγοστά οικοδομήματα του αρχαίου κόσμου που λειτουργεί ως πρόδρομος της κλασικής αττικής αρχιτεκτονικής παρέχοντας μοναδικές πληροφορίες για τη δομή της μαρμάρινης στέγης τις οπτικές διορθώσεις και τις καμπυλότητες

καθώς και τις πρώιμες μορφές του ιωνικού ρυθμού όμοιες με αυτές του Παρθενώνα οι οποίες ωστόσο συναντώνται έναν αιώνα πριν.

Ο Ναός της ΔΗΜΗΤΡΑ, χρονολογείται στα χρόνια του τυράννου της Νάξου Λυγδάμιδος μεταξύ 530-520 π. και μαζί με τον ναό των Υρίων θεωρούνται αρχιτεκτονικά ως πρόδρομοι του Παρθενώνα.

Επί κυριαρχίας του συγκεκριμένου τύραννου μάλιστα το νησί γνώρισε σπουδαία οικονομική ανάπτυξη έργο του οποίου είναι και η περίφημη Πορτάρα.

Ο Ναός ήταν αφιερωμένος στην ΔΗΜΗΤΡΑ και την κόρη ΠΕΡΣΕΦΩΝΗ αλλά και προς τον ΑΠΟΛΛΩΝΑ.

Για πολλούς αιώνες οι κάτοικοι του νησιού τιμούσαν τη θεά στον ναό.

Αργότερα με την επιβολή του χριστιανισμού ο ναός μετατράπηκε σε βασιλική εκκλησία και χτίστηκε ένας μικρότερος ναός δίπλα του

ο οποίος ήταν αφιερωμένος στον ΆΓ(ι)Ο Ιωάννη τον Θεολόγο.

Το 1949 ο Ν. Κοντολέοντας έκανε ανασκαφές στην περιοχή του ναού και τα επόμενα χρόνια αρχιτέκτονες του Πολυτεχνείου του Μονάχου έκαναν μελέτες ώστε να αναστηλωθεί.

Τη δεκαετία του ΄90 ο ναός αναστηλώθηκε με μαρμάρινο υλικό που συγκεντρώθηκε από τον αρχαιολογικό χώρο.

Τα ευρήματα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο «Γύρουλα» το οποίο έχει βραβευτεί για την αρχιτεκτονική του.